Indarrak eta haien izaera bektoriala

GAIA: Indarrak

DENBORA-BANAKETA: Hiru saio

ORIENTAZIOAK: hiru simulazio hauen bidez, landu nahi da zer den indarraren kontzeptua, magnitude bektoriala den aldetik; nola egin indarren batuketak eta kenketak, zer den erresultantea eta zer desberdintasun dagoen pisuaren eta masaren artean.

EDUKIAK:

• Informazioaren tratamendua: Identifikatu, ulertu (alderatu, sailkatu, aztertu eta sintetizatu), baloratu eta azaltzea (deskribatzea, definitzea, laburbiltzea, azaltzea, argudiatzea, justifikatzea...).
• Magnitude fisikoak eta haien neurriak.
• Bektoreak eta indarrak. Indar-sistemak. Indarren batuketa eta kenketa. Pisua eta masa.

KONPETENTZIAK: 

ZIENTZIARAKO KONPETENZIA	Jarduerak
Zientziaren oinarrizko kontzeptuak mundu naturaleko sistemekin erlazionatu	1,2,3
Sistema eta gertakari naturalak deskribatu, azaldu eta aurreikusi	1,2,3
Ezaugarri zientifikoak dituzten arazoak identifikatu eta haiei buruzko ikerketa txikiak egin
Erabakiak hartu erantzukizunez, autonomiaz eta izpiritu kritikoz.
BESTELAKO KONPETENTZIAK
Hitzez, hitzik gabe eta modu digitalean komunikatzeko konpetentzia Ikasten eta pentsatzen ikasteko konpetentzia Ekimenerako eta ekiteko espiriturako konpetentzia	1,2,3

EBALUAZIO-IRIZPIDEAK:

• Argi eta garbi eman ditu aditzera gai zientifikoari buruzko azalpenak eta arrazoibideak.
• Informazioa bilatu, identifikatu, hautatu eta interpretatu du, eta formatu digitaleko aztergaiei buruzko ideiak ezagutzen ditu.
• Magnitudeak neurtu ditu, eta unitate egokietan adierazi ditu.
• Aplikazio birtual interaktiboak erabili ditu.
• Identifikatu du zer indarrek parte hartzen duten eguneroko bizitzako egoeretan, eta eragiten dituzten efektuekin lotu ditu. Egoera zehatzetan, ezarri du zer erlazio dagoen indar baten eta haren efektuaren artean.
• Gorputzen pisua interpretatu du, eta badaki pisu horren erantzule grabitate-indarra dela.

Zeregina ebaluatzeko,  zientzietako simulazioak balioesteko eskala  erabiltzen da (deskargatu odt formatu editagarrian eta pdf formatuan):

Ezinezko perspektibak

GAIA: indarra, sistemak, pisua eta masa

DENBORA-BANAKETA: Bi saio

ORIENTAZIOAK:  Aurretik, azaldu behar da zer diren bektoreak, nola batu eta kendu indarrak, zer den indar erresultantea, oreka, pisua eta masa. Perspektiba behartua duten argazki batzuen bidez, testuinguru motibatzaile bat bilatu nahi izan da. Ikasleek identifikatu, eraiki eta kalkulatu behar dute zer indar-sistemak parte hartzen duten argazki horien oreka-sistemetan, eta ondorioak atera beharko dituzte haietan azaltzen diren pertsona eta objektuen neurriei buruz. Ikasgelan, talde bakoitzak bere argazkiak erakutsiko ditu, eta azalduko du zer kalkulu egin duen eta zer ondorio atera. Argazkiak, bestalde, ikastetxeko toki ikusgarri batean jarri daitezke.

EDUKIAK:

• Informazioa identifikatu, ulertu (alderatu, aztertu), balioetsi eta aditzera ematea (deskribatzea, argudiatzea, justifikatzea, azaltzea).
• Magnitude fisikoak eta haien neurriak: masa, bolumena, pisua eta indarra
• Bektoreak eta indarrak. Indar-sistemak. Indarren batuketa eta kenketa. Pisua eta masa.

KONPETENTZIAK: 

ZIENTZIARAKO KONPETENZIA	Jarduerak
Zientziaren oinarrizko kontzeptuak mundu naturaleko sistemekin erlazionatu	1
Sistema eta gertakari naturalak deskribatu, azaldu eta aurreikusi	1
Ezaugarri zientifikoak dituzten arazoak identifikatu eta haiei buruzko ikerketa txikiak egin
Erabakiak hartu erantzukizunez, autonomiaz eta izpiritu kritikoz
BESTELAKO KONPETENTZIAK
Hitzez, hitzik gabe eta modu digitalean komunikatzeko konpetentzia Ikasten eta pentsatzen ikasteko konpetentzia Ekimenerako eta ekiteko espiriturako konpetentzia	1

EBALUAZIO-IRIZPIDEAK:

• Argi eta garbi eman ditu aditzera gai zientifikoari buruzko azalpen eta argudioak.
• Informazioa identifikatu, hautatu eta interpretatu du, eta gaiari buruzko ideiak ezagutzen ditu.
• Magnitudeak neurtu ditu, eta unitate egokietan adierazi ditu.
• Identifikatu du zer indarrek parte hartzen duten eguneroko bizitzako egoeretan, eta eragiten dituzten efektuekin lotu ditu.
• Egoera zehatzetan, ezarri du zer erlazio dagoen indar baten eta haren efektuaren artean.

--Laborategiko lana ebaluatzeko, eskala hau erabili behar da ezinezko perspektibetako irudiak balioesteko eskala (deskargatu odt formatu editagarrian eta pdf  formatuan): 

Original en castellano. Escala para evaluar imágenes de perspectivas imposibles (vectores y fuerzas)

--Laborategiko eztabaida ebaluatzeko, eztabaida zientifiko bat balioesteko eskala erabil daiteke (deskargatu odt formatu editagarrian eta pdf formatuan):

Indar bakoitza bere bikotearekin

GAIA: Indarrak, indar-motak, indarren efektuak

DENBORA-BANAKETA: Saio bat

ORIENTAZIOAK: “Nor da nor?” egokitua da. Bertan, pertsonaiek indar-mota bat adierazten dute, eta pistek, berriz, haien definizioak. Lotu behar dira. Definitzen da zer diren kontaktu-indarrak eta distantziara egiten diren indarrak, eta zer efektu duten. Jokoarekin batera, orri bat eman behar da soluzioak idazteko eta gero zuzendu ahal izateko. Banaka edo bikoteka joka dezakegu. Asmatuz gero, hurrengo pertsonaiara pasatuko gara; bestela, berriro hasi behar. Web-helbidea: Pertsonaiak eta indarrak. Jokoa web-orri baten kapsulatu daiteke.

EDUKIAK:

• Informazioaren tratamendua: identifikatu, buruz ikasi, ulertu, baloratu eta azaldu.
• Talde-lanaren aldeko jarrera adierazi du, eta zereginetan eta eztabaidetan lankidetza eta parte-hartze arduratsuko jarrerak izan ditu.
• Indarrak, indar-motak, indarren efektuak

KONPETENTZIAK: 

ZIENTZIARAKO KONPETENZIA	Jarduerak
Zientziaren oinarrizko kontzeptuak mundu naturaleko sistemekin erlazionatu	1
Sistema eta gertakari naturalak deskribatu, azaldu eta aurreikusi	1
Ezaugarri zientifikoak dituzten arazoak identifikatu eta haiei buruzko ikerketa txikiak egin
Erabakiak hartu erantzukizunez, autonomiaz eta izpiritu kritikoz
BESTELAKO KONPETENTZIAK
Hitzez, hitzik gabe eta modu digitalean komunikatzeko konpetentzia Ikasten eta pentsatzen ikasteko konpetentzia Ekimenerako eta ekiteko espiriturako konpetentzia Izaten ikasteko konpetentzia	1

EBALUAZIO-IRIZPIDEAK:

• Informazioa identifikatu eta interpretatu du, eta gai zientifikoari lotutako ideiak ezagutzen ditu.
• Indar-mota desberdinak eta haien efektuak ezagutzen ditu.

Ataza ondorengo eskalarekin ebaluatuko da (deskargatu odt formatu editagarrian eta pdf formatuan): 

Erantzunak: 

Pista	Definizioa	Pertsonaia
1	Kontaktu-indarraz, mugimendu bat sortzen du, ibilbidea aldatzen duena	Rafa Nadal
2	Kontaktu-indarra egiten ari da. Indarrak deformazioa sortzen du; ondorioz, objektua luzatzen da	Mérida
3	Kontaktu-indarra egiten du: objektu biribil bat mugitzen du	Pau Gasol
4	Kontaktu-indar bat adierazten du: objektu batek azaleraren gainean egiten duen mugimendua moteltzen du.	Eskiai
5	Haren kontaktu-indarrak mugimendua geldiarazten du.	Atezaina
6	Distantziara dagoen indar baten irudirik ohikoena da. Gorputzak lurrerantz erakartzen ditu	Newton
7	Haren kontaktu-indar handia kapaz da zerbait apurtzeko	Hulk
8	Oinaz, kontaktu-indarra egiten du. Mugimendua azkartzea lortzen du	Patina
9	Distantziara egiten den indarra du. Objektuak erakartzen ditu, iman batek bezala	Magneto
10	Halako indarra du, non kapaz baita kontaktuz objektuak deformatzeko.	Wonder Woman