Gida honetan, Hezkuntza Baliabide Ireki (HBI) honen ezaugarriei eta erabilerari buruzko orientazio orokorrak daude, erabilitako metodologia-estrategiekin eta ebaluazioarekin batera. Baina, egitura berezia duela-eta, erronka bakoitzerako aparteko fitxa didaktiko bat eskaintzen da. Fitxetan orientabide zehatzak ematen dira, eta edukiak, landutako konpetentziak eta ebaluazio-proposamena zehazten dira.

PROIEKTUAREN CANVASa

DBHko 2. mailako Fisika eta Kimika arloko curriculuma lantzeko laugarren proposamen didaktiko da “Indarrak ikertzen”. Serie honen aurreko HBIak bezala, hau ez da ohiko unitate didaktiko edo proiektu bat, baizik eta era askotako arazo-egoera multzo bat, erronka txiki gisa aurkezten dena zenbait saiotan lantzeko. Erronka bakoitza, bestalde, ikerketa-jarduera gidatu batzuen bidez ebazten da, gero lan bat egiteko.

Erronka horiek testuingurua ematen diete curriculum-edukiei. Irakasleentzat, bestalde, baliagarriak izan daitezke, bai ideia osagarriak emateko eskoletan, bai zuzenean aplikatzeko. Jarduerak gaiaren hainbat unetan egin daitezkeenez, irakasleak erabakiko du ea jarduera solteak aukeratu nahi dituen edo lotuta eman nahi dituen, eta eduki gehienak landu. Proposamenak askotarikoak dira: laborategiko ikerketak, simulazio digitalak, irakurketa zientifikoak, jolas-jarduerak, manipulazio-jarduerak eta eztabaidak.

Arreta berezia jarri da konpetentzia zientifikoa garatuko duten estrategia metodologikoetan, alde batera utzi gabe gainerako oinarrizko konpetentziak.

• Erronka edo problema-egoera gisa planteatutako ikerketak
• Ikasketa kooperatiboko eta talde-laneko dinamikak
• Grafiko eta irudiekin egiten den lana
• Jolas-jarduerak eta manipulazio-jarduerak
• Irakurketa zientifikoei buruzko lana
• Simulazio digitalen erabilera
• Eztabaidak

Hezkuntza Baliabide Ireki honen egitura berezia da. Erronka eta jarduera desberdinek osatzen dute, eta elkarren osagarri izan daitezke. Horregatik, ebaluazio-proposamen zehatz bat egin dugu erronka eta jarduera horietako bakoitzerako. Irakasleak erabakiko du zer ibilbide egin, eta ibilbide zabalago batean integratu beharko du ebaluazio-proposamena, beste kontrol tradizionalago batzuekin batera; esate baterako, kontrol tradizionalak, ikasle bakoitzaren koadernoaren balorazioa eta sekuentzia didaktikoan egin daitezkeen beste lan edo produkzio batzuena.

Erronketan oinarritutako ikaskuntza ezartzen bada, elementu metakognitiboak ere sartu behar dira ebaluatzeko, ikasleek hausnartu ahal izan dezaten prozesuan zehar lortu dituzten edo lortu ez dituzten ikaskuntzei buruz. Ildo horretan, ikaskuntza autoerregulatzeko estrategiak inplementatzeak (adibidez, ikaskuntza-egunerokoak, orientazio-oinarriak edo pentsamendu-errutinak aplikatzea) erraztu egiten du ikaslea beren lorpenez eta zailtasunez jabetzea.

Ebaluazio-proposamenak curriculumeko ebaluazio-irizpide eta -adierazle guztiak betetzen ditu, eta hainbat forma eta tresna biltzen ditu:

• Ikaslearen autoebaluazioa..
• Koebaluazioa, bikoteka edo ikasle-taldeka.
• Irakasleen ebaluazioak kontrol-zerrenden bidez, kontuan hartuta kontzeptuak eta jarreren behaketa.
• Eztabaidetarako eta gogoeta pertsonaletarako orientazio-galderak, ikaskuntza-eguneroko gisa.

Ikerketa-jarduera guztietan, irizpideak zehaztuko dira, hala gaiarenak, nola lan eta metodo zientifikoarekin zerikusia duten kontzeptu, prozedura eta jarrerei buruzko irizpide komunak:

• Ikerketa-lan txikiak garatu ditu metodo zientifikoaren aplikazioa praktikan jartzeko: zientifikoki iker daitezkeen arazo-egoerak identifikatu ditu, eguneroko fenomenoak azaltzeko hipotesiak formulatu ditu, esperimentuetako datuak bildu, antolatu eta interpretatu ditu, eta azalpen arrazoituak eman ditu, hipotesia berresteko edo ez berresteko.
• Laburbiltzeko txostenak egin ditu, behaketetatik edo esperientzietatik ondorioak ateratzeko, eta behar bezala erabili du bere mailarako egokia den hiztegi zientifikoa.
• Informazio esanguratsua identifikatu, hautatu eta interpretatu du zientzia-dibulgazioko testu batean.
• Laborategiko oinarrizko materiala hautatu eta kategorizatu du, eta behar bezala erabili du.
• Laborategiko oinarrizko segurtasun-arauak ezagutu eta errespetatu ditu, eta erabilitako tresnak eta materiala zaindu ditu.
• Sormen handia erakutsi du planteatutako galderei erantzunak bilatzerakoan.
• Lan pertsonalean ahalegina eta autonomia erakutsi du, eta jarrera aktiboa eta arduratsua izan du zereginetan.
• Talde-lanaren aldeko jarrera adierazi du, zereginetan lankidetza eta parte-hartze arduratsuko jarrerekin.
• Eztabaidetan parte-hartze aktiboa izan du, arrazoiak eman ditu, eta txandak eta arrazoiak errespetatu ditu.
• Naturaren fenomenoak ezagutzeko jakin-mina eta interesa erakutsi du.
• Modu kritikoan aztertu du zer ekarpen egiten dituen zientziak ingurumenaren arloko testuinguru pertsonal eta sozialetan.
• Baloratu du zer lan egiten duten zientzian aritzen diren pertsonek, eta haiei buruzko ikuspegi estereotipatuaz jabetu da.

• Monterreyko Teknologia eta Goi Ikasketen Institutua (2016).  Erronketan oinarritutako ikaskuntza
• Berritzegune Nagusia (2018). FQ egoera didaktikoen fitxategia
• Alper Christi (2018). Edutopian. Embracing Inquiry-Based Instruction
• Álamo Taravillo, Javier (2017).  Evidencia en la escuela bloga: Ikaskuntza sakona sustatuz
• Romero-Ariza, Marta (2017). Eureka aldizkarian . Ikerketan oinarritutako ikaskuntza: ba al dago ebidentzia nahikorik zientzien irakaskuntzak dituen onurei buruz?
• AAVV (2011). Espainiako Zientzia Elkarteen Konfederazioa (COSCE eta Zientzia eta Berrikuntza Ministerioa). ENCIENDE txostena